Het burgerberaad is aan een sterke opmars bezig als bewezen effectief instrument om maatschappelijke vraagstukken tot een oplossing te brengen. Waar de politiek er zelf niet uitkomt blijkt het burgerberaad een waardevolle aanvulling op onze representatieve democratie. Een ultieme vorm van participatie die burgers de mogelijkheid geeft om écht mee te praten en invloed te hebben. Maatschap voor Communicatie begeleidt burgerberaden. Dat doen we vaak samen met onze onderzoekspartner Moventem.
Wat is een burgerberaad?
Anders dan de politiek draait het in een burgerberaad niet om debat en partijpolitieke standpunten, maar om – de naam zegt het al – beraadslaging. Het in dialoog uitwisselen van ideeën en mogelijkheden in een zoektocht naar oplossingsrichtingen. Zonder politieke haarkloverijen. Met een burgerberaad helpen burgers hun volksvertegenwoordiging om beslissingen te nemen over complexe onderwerpen, waarover de meningen in de samenleving vaak sterk uiteenlopen. De deelnemers aan het burgerberaad verdiepen zich in een belangrijk vraagstuk, brengen de feiten op tafel, gaan erover met elkaar in gesprek en komen uiteindelijk met een voorstel, waar zij zelf achter staan. Dat voorstel wordt zo mogelijk direct omgezet in beleid of ter besluitvorming voorgelegd aan de raad, provinciale staten, het parlement of – beter nog – de hele bevolking.
Waarom een burgerberaad?
Een burgerberaad komt tot betere oplossingen voor taaie maatschappelijke kwesties dan de politiek dat kan, is onze overtuiging. In dialoog is namelijk meer ruimte voor alternatieven dan in debat. In dialoog staat niet het compromis centraal, maar de beste oplossing voor het vraagstuk. Welke oplossing dat is, weet je vaak niet van tevoren. Daarom zijn burgerberaden ook best spannend. Het getuigt van moed en volwassenheid als de politiek het vraagstuk waar zij zelf niet uitkomt in handen geeft van een burgerberaad.
Samenstelling burgerberaad
Het is essentieel dat een burgerberaad een dwarsdoorsnede vormt van de samenleving. Want dan komen alle invalshoeken aan bod. Dus evenveel mannen als vrouwen en een leeftijdsopbouw die de samenleving weerspiegelt. En meer praktisch geschoolden, dan universitair opgeleide mensen. Stad en dorp moeten beide zijn vertegenwoordigd. Een burgerberaad moet daarom zeker 150 deelnemers tellen om te zorgen voor voldoende variatie. De samenstelling moet zorgvuldig en volgens wetenschappelijke standaarden voor onderzoek. Zo voorkom je de indruk van willekeur. Van burgers die uitgenodigd worden mee te doen worden een serieuze instelling en enthousiasme verwacht. En boter bij de vis: voor hun bijdrage moeten zij een vorstelijke beloning ontvangen.
Randvoorwaarden burgerberaad
Een burgerberaad is een betrekkelijk nieuwe loot aan de stam van de democratie. Het opzetten van een burgerberaad, het werven en selecteren van betrokken deelnemers, het ontwerpen van een strak programma en het zorgvuldig begeleiden van het proces vergen professionaliteit. Want als het hierop stuk loopt, kan de schade groot zijn. Onze ervaringen met burgerberaden leren in ieder geval dat:
- Er een glasheldere opdracht moet liggen, met een even zo heldere en eenduidige vraag
- Deelnemers betrokken moeten worden bij het ontwerpen van het proces; er moet ruimte zijn voor verbetervoorstellen
- Vanaf het allereerste begin duidelijk moet zijn wat er met het voorstel van het burgerberaad gaat gebeuren. Wordt het overgenomen als bindend advies? Een dwingend of vrijblijvend advies? Wie gaat er uiteindelijk over besluiten?
- Deelnemers toegang moeten hebben tot alle informatie die nodig is om tot goede voorstellen te komen. De organisatie moet hierin voorzien en zo nodig kennisbronnen van buiten beschikbaar stellen.
- Onafhankelijke en professionele procesbegeleiding is cruciaal om de dialoog tussen de deelnemers in goede banen te leiden en om tot volwassen en uitgedachte voorstellen te komen.
Onze ervaring
In het Gelderse Burgerberaad Klimaat (2022) heeft Maatschap voor Communicatie onderzoeksbureau Moventem geholpen met het begeleiden van de gesprekken over het klimaatplan. Ook stonden we aan de wieg van het Burgerforum Kiesstelsel (2006); het eerste nationale burgerberaad met als vraag wat het beste kiesstelsel is voor de Tweede Kamer. Daarnaast begeleidden wij voor het ministerie van Buitenlandse Zaken de burgerdialogen “Kijk op Europa” (2021); wat vindt Nederland van Europa?
Wilt u weten wat een burgerberaad voor uw opgave kan betekenen? Neem contact op met Frithjof de Haan.
