Moet je inwoners betrekken bij een plan of visie? En zo ja, wanneer dan? Vragen waar bestuurders, projectleiders en communicatieadviseurs in het publieke domein regelmatig mee worstelen. Goede participatie maakt plannen beter, maar hoe weet je bij aanvang nog niet. Participatie begint dan ook met nieuwsgierigheid: wat heeft de buitenwereld ons te bieden en hoe kunnen we gezamenlijk met inwoners tot betere plannen en visies komen?
Participatie vanaf het begin
Een veelgehoord advies is om participatie vooral toe te passen bij concrete onderwerpen in de directe leefomgeving van inwoners, zoals de aanleg van een speelvoorziening. Hoewel dat inderdaad een prima onderwerp is om over mee te praten, doe je je inwoners tekort door ze alleen bij dat soort vraagstukken te betrekken. Inwoners zijn namelijk ook bereid over abstractere vragen mee te denken, zoals hoe de omgeving er over 30 jaar uit moet zien. Als je inwoners echt serieus neemt, betrek je ze dus vanaf het allereerste begin: als de omgevingsvisie wordt opgesteld of als het beleid voor speelvoorzieningen wordt geformuleerd.
Leid het gesprek
Toch gebeurt dat nog relatief weinig, ondanks ronkende voornemens over participatie in coalitieakkoorden. Tijdens een door ons georganiseerde bewonersbijeenkomst over een warmtevisie kwam iemand uit een andere gemeente naar mij toe die ons complimenteerde met het feit dat we al in de beginfase met inwoners in gesprek gingen. ‘Dat zouden ze bij ons niet durven.’ Kennelijk bestaat er nog altijd een angst om met inwoners in gesprek te gaan. Vreemd eigenlijk, want de gemeente staat in dienst van haar inwoners. En dus moet je als gemeente juist leidend zijn in het gesprek met je inwoners.
Oprechte interesse
Participatie werkt alleen als bestuurders, projectleiders en communicatieadviseurs oprecht geïnteresseerd zijn in wat inwoners te vertellen hebben. Een voorwaarde daarvoor is dat dit in de organisatie wordt aangemoedigd in plaats van als lastig wordt ervaren. Participatie ‘omdat het moet’ is dodelijk voor het vertrouwen van inwoners in de overheid. Als inwoners ‘het gevoel’ moeten krijgen te worden betrokken of als er draagvlak ‘gecreëerd’ moet worden, haken ze al snel af. De oprechtheid van de intentie is dan ook belangrijker dan de participatievorm die uiteindelijk wordt gekozen.
