Vluchtelingen opvangen? Breng kansen en zorgen in kaart met participatie

Nederland heeft al lange tijd te maken met een asielcrisis. Regelmatig klinken vanuit Ter Apel noodsignalen: de opvangcentra zitten vol, vluchtelingen slapen in de buitenlucht, zelfs Artsen Zonder Grenzen moet hulp bieden. Daarnaast woedt ook in Oekraïne nog steeds een oorlog, waardoor ookmensen die daarvandaan hierheen zijn gekomen woonruimte nodig hebben. Vanuit het Rijk wordt steeds meer druk gelegd op gemeenten om vluchtelingen op te vangen. Nu ook de Tweede Kamer akkoord is met de nieuwe Spreidingswet, kunnen gemeenten straks zelfs worden gedwongen om opvang te regelen.

Zover hoeft het niet altijd te komen, veel gemeenten willen juist helpen door vluchtelingen – uit Oekraïne of andere onveilige delen van de wereld – op te vangen en voor langere tijd een thuis te bieden. Maar hoe doe je dat op een manier waarop inwoners, maatschappelijke partijen en de gemeenteraad zich gehoord voelen? Maatschap voor Communicatie helpt gemeenten om dit gesprek te voeren. Samen gaan we op zoek naar de best mogelijke oplossing, met oog voor alle belangen.

 Opvang vluchtelingen is een grote puzzel

Er is in Nederland – naast noodopvang – dringend behoefte aan langdurige opvang van vluchtelingen. Het Rijk, COA en de Veiligheidsregio’s kijken samen met gemeenten of, waar, hoeveel en voor hoe lang mensen die een veilige plek zoeken kunnen worden ondergebracht. Vaak wordt gesproken over een periode van vijf jaar, in zogeheten ‘flexwoningen’. Dit zijn voorgefabriceerde woningen die relatief snel kunnen worden neergezet en na die vijf jaar weer kunnen worden verplaatst.

Het afgelopen jaar zijn we veel gemeenten tegengekomen die hun hand hebben opgestoken om voor langdurige opvang te zorgen. Deze gemeenten lopen tegen een aantal vergelijkbare problemen aan. Niet iedere gemeente schudt zo een locatie uit de mouw die groot genoeg is, binnen de rode contouren valt, gemeentelijk eigendom is en op korte termijn bebouwd kan worden. Zeker in deze tijd, waar veel dorpen en steden al kampen met woningnood, is dit een flinke puzzel. Eentje die bovendien zorgt voor onrust onder inwoners. Waarom kan een jongere die er is opgegroeid geen woning vinden, maar krijgen vluchtelingen wel een huis? Daarnaast zien we onder inwoners en maatschappelijke organisaties veel zorgen over de druk op sociale voorzieningen. Waar kunnen die kinderen naar school als de klassen al zo vol zitten? Is er genoeg werk? Wordt de zorg niet overspoeld? Hoe zit het met veiligheid en handhaving? Kortom: de langdurige opvang van vluchtelingen is een flinke puzzel, die je als gemeente niet in je eentje kunt leggen. Daarvoor heb je als bestuurder en projectleider de hulp van inwoners, ondernemers, gemeenteraadsleden en maatschappelijke organisaties hard nodig.

Werk vanuit het waarom met participatie

Het goede nieuws is: vaak staat het ‘waarom’ nauwelijks ter discussie. Waar de zorgen ook zitten, over het algemeen kunnen de meeste inwoners zich goed vinden in het principe van opvang, in de morele plicht om mensen een veilig thuis te bieden. Dit is – zo blijkt in onze ervaring bij meerdere gemeenten – een mooi uitgangspunt. Een gemeenschappelijke basis waarmee je als wethouder, burgemeester of ambtelijk projectleider het gesprek aan kunt gaan met de omgeving. Vervolgens kijk je met elkaar naar welke zorgen en bezwaren er liggen en wat ervoor nodig is om die weg te nemen. Soms geeft dat grote implicaties, bijvoorbeeld op locatiekeuze of omvang van de opvang. Veel vaker gaat het om kleinere barrières; een extra klaslokaal, leerlingenvervoer of een verbetering van de verkeersveiligheid.

Naast zorgen en bezwaren, komen in deze gesprekken ook altijd kansen naar boven. Door langdurige opvang te combineren met flexwoningen voor lokale woningzoekenden bijvoorbeeld. Of door de lokale speelvoorzieningen een opknapbeurt te geven. Of door lokale werkgevers goed geschoold personeel te kunnen bieden.

Wat doet de Maatschap?

Maatschap voor Communicatie helpt gemeenten bij het voeren van het vaak beladen gesprek. Met de gemeenteraad, met inwoners en met maatschappelijke partijen. We brengen zorgen, kansen en verwachtingen in kaart en helpen jullie zo op weg naar een concreet voorstel met draagvlak. Dat hebben we het afgelopen jaar al voor vijf gemeenten met succes gedaan. In sommige gevallen lag de locatie al vast, voelden omwonenden zich overvallen en stonden partijen lijnrecht tegenover elkaar. En soms was er nog veel onduidelijk en wilde de gemeente vooral sentimenten ophalen, vóór er naar een locatie werd gekeken.

Hoe kunnen we jou helpen?

Geen gemeente is hetzelfde. Onze aanpak stemmen we af op jouw specifieke vraag. Of je nu voorzichtig de mogelijkheden onderzoekt of al een locatie hebt gekozen. Samen met jou ontwerpen we een participatieaanpak die werkt. We organiseren en begeleiden werkateliers met de gemeenteraad. We leiden het gesprek bij bewonersbijeenkomsten waar de gemoederen soms hoog oplopen. We interviewen maatschappelijke sleutelfiguren, zetten enquêtes uit en begeleiden klankbordgroepen. Maar bovenal begeleiden we bestuurders, ambtenaren en communicatieprofessionals die niet dagelijks met dit bijltje hakken. Samen gaan we op zoek naar een manier om vluchtelingen een nieuw thuis te bieden. Met meerwaarde voor iedereen in de gemeente.